Bosna i Hercegovina je zemlja u kojoj uglavnom preovladava brdsko planiniski reljef, pa izrada nove putne infrastrukture ne predstavlja nimalo jednostavan zadatak, odnosno u manjoj ili većoj mjeri ovisno od konfiguracije terena nameće se kao potreba stalna izrada nadzemnih i podzemnih objekata kao što su mostovi, vijadukti i tuneli. Izrada cestovnog tunela Hranjen kao sastavnog dijela buduće brze ceste Prača-Hranjen-Goražde u istočnom dijelu zemlje predstavlja jedan od najzahtjevnijih projekata posljednih decenija, a u momentu završetka izrade sa dužinom od preko 5.500,0 m tunel Hranjen predstavljati će najduži cestovni tunel u zemlji. S obzirom na složenost i kompleksnost koja proizilazi iz uslova radne sredine, odnosno izmjenjenih geoloških uslova sa kojima se učesnici u izradi susreću u odnosu na projektom predviđene uslove, daje se prikaz tehnologije njegove izrade, u konkretnom slučaju iskopa tunela primjenom mehanizovanog koncepta.

Rad predstavlja prikaz idejnog rešenja višeporodičnog stanovanja tipologije „male spratnosti - velike gustine“, odnosno „low rise-high density“, projektovanog u centralnoj gradskoj zoni Niša. Idejno urbanističko-arhitektonsko rešenje proisteklo je iz analize predmetne lokacije kao odgovor na zahteve pomenute tipologije, tržišne i stambene potrebe i pravila uređenja i građenja zadatih važećim planskim dokumentom. Formiranje ovakvog oblika višeporodičnog stanovanja predstavlja odgovor na unapređenje estetskih i ekoloških karakteristika prostora kao i samog kvaliteta života u centralnoj gradskoj zoni.

Upravljanje i promet nepokretnostima je veoma značajan resurs svake države u ekonomskom i socijalnom smislu. Savremeni pristup u proceni vrednosti nepokretnosti podrazumeva primenu analitičkih tehnika u uslovima potpuno informisanih zainteresovanih strana, uz racionalno ponašanje svih aktera procene i prometa nepokretnosti. Tehnologija GIS-a predstavlja realizaciju vizije cele geoinformacione zajednice, da se prostorni podaci lako i masovno upotrebljavaju za rad i upravljanje u velikom broju disciplina, kao i da podrže različite poslovne procese. Geografski informacioni sistemi omogućavaju vizuelizaciju, analizu i izvođenje zaključaka o nepokretnostima u geoprostornom kontekstu. Prostorna komponenta podataka omogućava obučenom procenitelju ili čak običnom posmatraču, da uoči važne odnose između različitih tipova podataka koji su inače manje vidljivi i da donese relevantnu odluku. Nacionalni geoportal – Geosrbija, kao deo nacionalne infrastrukture prostornih podataka, omogućava pristup servisima pretraživanja i pregleda setova prostornih podataka značajnih za procenu vrednosti nepokretnosti, za profesionalne korisnike i širu javnost. GIS je efikasan, efektivan i ekonomičan alat za procenu vrednosti nepokretnosti, u smislu mogućnosti korišćenja različitih izvora sa mnoštvom prostornih podataka, odnosno podataka sa prilagodljivim učešćem u proceduri procene vrednosti nepokretnosti.

Miniranje je široko primijenjena metoda iskopa u podzemnoj gradnji u I, II, III i IV kategoriji stijenske mase. Međutim, vibracije izazvane eksplozijom, ako nisu pravilno kontrolisane, mogu negativno utjecati na stijensku masu koja okružuje tunel. Nekvalitetan iskop primjenom tehnike miniranja može uzrokovati povećani prekoprofilni iskop i prekomjerno rastresanje okolnog stijenskog masiva te smanjenje nosivosti stijene koja je osnovni podgradni element. Određivanje dubine zone oštećenja stijenske mase oko profila iskopa miniranjem seizmičkom cross-hole tomografijom imala su za cilj odrediti dubinu zone oštećenja i promjene fizičko-mehaničkih svojstava materijala oko konturne površine podzemnog iskopa u III kategoriji stijenske mase, odnosno odrediti intenzitet oštećenja unutar poremećene zone ovisno o udaljenosti od minskog polja i parametara bušenja i miniranja.

In  the  last  10–15  years,  we  have  witnessed  significant  infrastructural  investments  in  Serbia, including  the  construction  of  energy  corridors.  Unlike  complete  expropriation  (construction  of  roads, surface   mines,   etc.),   incomplete   expropriation   is   applied   to   energy   corridors,   which   implies   the establishment of right of way on real estate without a change of ownership. As the legal solution provides for  the  possibility  of  determining  the  fee  for  reducing  the  market  value  of  real  estate  due  to  the establishment of servitude, the proper calculation of this type of fee has become important, primarily due to  the  costs  of  proceedings  for  determining  fees  and  court  burdens  (dissatisfied  owners  and  business lawyers).  The  need  to  establish  socially  acceptable  criteriaand  rules  of  the  profession  in  these proceedings.  The  paper  presents  the  legal  framework,  definitions  and  restrictions  imposed  by  energy corridors on real estate, technical regulations and possible ways of calculating deminiton in market value. Market, cost and yield approach are applicable in this topic as well. The results of the research of market prices  of  traded  agricultural  land  on  the  routes  of  energy  corridors,  which  was  carried  out  in  order  to empirically find the degree of reduction of market values, are also presented. The aim of this paper is to systematize  regulations,  theoretical  and  experiential  knowledge  in  this  field  as  a  contribution  to  the profession  or  experts,  assessors  and  lawyers  who  act  in  these  cases.  Impairment  of  the  market  value of real estate is very little dealt with in the literature and is mainly based on "experiential data" of experts or appraisers. The results of the research (reduction) of market prices of traded agricultural land indicate that empirical  data  will  not  be  easy  to  obtain  for  some  time  and  that  alternative  methods  of  estimating  the reduction must be developed.

Tekst je kraći osvrt na višedecenijski interdisciplinarni naučni, pedagoški, urbanistički i arhitektonski doprinos Deniz Skot Braun, ikone istorije savremene arhitekture i urbanizma. Deniz Skot Braun nikada nije odvajala privatno i poslovno i ceo njen stvaralački rad i život su autentična istraživačko-stvaralačka avantura koja se odvijala na više kontinenata i kroz više faza. Njen životni i stvaralački put je krenuo iz rodne Afrike, zatim se nastavio preko Londona pa do Pensilvanije, odakle nastavlja kao posvećeni predagog, teoretičar arhitekture i urbanizma, arhitekta i urbanista, u tandemu sa svojim životnim i poslovnim partnerom Robertom Venturijem, da stvara i da utiče na tok savremene arhitekture i urbanizma. Uloga Deniz Skot Braun u zajedničkim projektima, u očima javnosti, decenijama je umanjivana, dok je Venturi stavljan u prvi plan i slavljen kao genije. Nikada nije dobila zasluženo priznanje za svoj rad iako su stvarali u ravnopravnom partnerstvu.

Rad daje prikaz idejnog rešenja stambene grupacije tzv. tepih stanovanja, kreirane kombinacijom odgovarajućih tipoloških oblika koji obezbeđuju karakteristike stanovanja niske spratnosti i velike gustine. Cilj ovakve stambene šeme je istovremeno ostvarivanje pogodnosti porodičnog stanovanja i stanovanja u grupi. Nakon objašnjenja osnovnih karakteristika ovog tipa stanovanja i pregleda nekih značajnih ostvarenja od njegovog nastanka do danas, rad analizira funkcionalno-prostorne i estetskooblikovne karakteristike projektovane stambene grupacije. Ona se sastoji od dva stambena tipa - poluatrijumskih kuća i kuća u nizu. Jedinice su grupisane tako da formiraju konfiguracije nalik pačvorku. Sistem pešačkih staza i zajedničkih otvorenih prostora obezbeđuju horizontalnu komunikaciju kroz čitav kompleks, pružajući mogućnost stanarima za uspostavljanje različitih oblika i nivoa socijalnih interakcija. Razvijeni projektantski modeli omogućuju kombinovanje jedinica na raznovrsne načine te se mogu dobiti diverzifikovani oblici, šeme i veličine složenih stambenih sklopova, što čini ovaj projektantski pristup pogodnim za različite lokacije.

U ovom radu nastojaćemo da definišemo trenutnu poziciju profesije procenitelja vrednosti nepokretnosti u regulatornom (zakonskom) smislu, da objasnimo strukturu stručne organizacije procenitelja u Srbiji, kao i da ukažemo da na glavne probleme pred kojima se procenitelji nalaze. Uvodni deo obradiće osnovne pojmove koji se tiču istorije i formiranja proceniteljske profesije u Srbiji kao i ulogu koju procenitelj ima, tj. treba da ima u razvijenom društvu. Dalje, prikazaćemo zakonski okvir koji uređuje profesiju procenitelja vrednosti nepokretnosti, od glavnih zakonskih akata do podzakonskih akata – pravilnika i osnovnih pitanja njihove sadržine i dosega. Proceniteljska struka se oslanja na konstatno usavršavanje i unapređenje znanja kao osnove za kvalitetan i odgovaran rad, pa je stoga glavni napor stručnih udruženja usmeren ka obuci, edukaciji i povezivanju procenitelja. Izazovi i problemi sa kojima se procenitelji suočavaju u svakodnevnom radu su brojni, a kao glavne smo izdvojili pitanja netransparentnosti tržišta, nedostatka informacija, unapređenja nivoa znanja i kompetencije i, na kraju, pitanje razvoja automatizovanih modela procene vrednosti koja će dovesti do suštinskih promena u profesiji.

Iako je Srbija jedna od prvih zemalja u Evropi koja je pre nešo više od pedeset godina zakonskom regulativom regulisala oblast zaštite voda, do danas u ovoj oblasti nije učinjeno mnogo. Prema raspoloživim podacima može se zaključiti da se u Srbiji tek nekoliko procenata gradskih otpadnih voda prečišćava sa zadovoljavajućom efikasnošću. Da bi ispunila zahteve i zadovoljila standarde EU u oblasti zaštite voda Srbija mora da izgradi veliki broj postrojenja za prečišćavanja otpadnih voda, a da bi ovako složeni zadaci mogli da se realizuju neophodno je da Srbija sprovede niz aktivnosti u oblasti zaštite voda na svim nivoima. Kontrola zagađenja voda je jedan od najkritičnijih izazova za Srbiju, jer bez hitnih i pravilno usmerenih akcija Srbija će se suočavati sa sve većim problemima širenja bolesti, ekološke degradacije i ekonomske stagnacije, a dragoceni resursi vode postajaće sve više i više kontaminirani. U ovom radu je dat kratak prikaz predloga mera za poboljšanje stanja u oblasti zaštite voda u Srbiji i pregled najvažnijih elemenata koji su, prema mišljenju autora od presudnog značaja za uspešno projektovanje efikasnih i ekonomski opravdanih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda.